bakalım anlayabilecekmisiniz

[ozkaan]

TEPREŞ

Ismail Ziyaeddin (1912 - 1996)

Hawa arüw! Kök masmawı!
Murfatlar’nıñ yeşíl tawı
Bügün köp müsafír bekliy;
Kelgenlerní bek aybetliy.

Pítmiy kelgenlerníñ artı;
Erkek-kadın, caşı kartı,
Alem cawa ta’ sabadan,
Er köyden, er kasabadan…

Atlarıman şalım satıp
Uzaktan kamçı patlatıp,
Arabalar, katolaylar,
Cuwurtıp kelíp toktaylar

…Parlay katranlı kamıtlar!
Köpírgen awuzlı atlar
Bírbírsín köríp kíşniyler,
Awuzlıkların tíşliler.

Arabadan atlap tüşüp,
Kızlar aytalar külüşüp:
“Şükür cettík awdarılmay,
Bír korktım, bílseñ canım ay!”

Cañı kelgenlerní emen,
“Kaysı köyden, kímler eken
Bar m-eken tanış-bílgenler”
Dep, sara erten kelgenler…


Erkez tanış-kısım karay
“Falan köy kayda?” dep soray
Taba kısım-akrabasın,
Anda tarta arabasın.

Garada deseñ, ertenden
Berí kelgen erbír trenden
Kasabalılar kuyula…
Tepreş ekení tuyula!

Allegím soyları ele,
Otomobil tutup kele
Köylí atıman kopaysa,
O da bonı bíle, aysa!
*
Kuşluk vaktında taw toldı
Erkez yerín tabıp boldı;
Erbír terekníñ kölgesí
Bír korantanıñ bölgesí

Pítken soñra köríşmeler
Koş-keldí, kol öbíşmeler,
Caşlar gezmege keteler
Kartlar kalıp siyreteler.

…Bala-şaga deseñ ep şay
Üyken bayram küní yaşay;
Cuwurşalar oynaşalar
Kımırskaday kaynaşalar…

Yeşíl taw ta’ bek yeşerdí!
En güzel kílímín serdí;
Şeşekler de közín aşa,
Bonday köp halk köríp şaşa!

Kiyímlerde türlí renkler
Şeşeklerínkíne denkler:
Allı, yeşíllí m-ístiysın
Menewşe morı mı diysin,

Sarı, pembe, mawı, biyaz…
Epsín saymaga söz bek az!
Tılsımlı ipekten derler,
Onday íşlengen anterler.

Köstergen er kız ünerín!
Boş keşírmegen künlerín
Özlerí dülber mí dülber,
Sanke aşkan bírer güller;

Geníş eteklí kaftanlar,
Caltırawuk kılaptanlar
Sırma tellí başörtüler…
Canım, aynıñ öndörtíler!

O kadar da şenlík bar ke,
Bír masal dünyası sanke!
Külümsíriy kökte küneş
O da anlay: bügün tepreş!

Caşlar salıncak kuralar,
Kızlar tízílşíp turalar,
“Aydí endí sıra mením!
Yetmiy mi şo beklegením?!”

Başkaları top oynaylar,
Yorılmaylar, toymaylar.
Bír talayı deseñ şıñlay
Eşítkenler toktap tıñlay

Ana, bír de dawul-zurna
“Şık ortaga karap turma!”
O, ekí kere ayttırmay
Şıga sırasın aldırtmay.

“Ama tartılıñız bíraz,
Bo tar yerde oyın bolmaz!”
Alem tartıla, iteşe,
Dawul sesí kulak teşe!

Ortada yer yasalganman
“Anadan öksíz kalganman”
Dep başlay o awur soyın,
Soñra kele cengíl oyın.

Pítmiy endí o’ñ arkası…
Cuwurup şıga başkası,
Kollarını köteregoya…
Oynaylar bír toya toya

Yetmíş beşlík Ümer akay
Yerínde raat turalmay.
Kart bolsa da o da coştı
Barıp caşlarga baş koştı!

Ayşe’ttay onı şakıra
“Alcıdıñ mı?” dep bakıra,
“Caş-cawkanıñ arasında
Saga ne bar? Otır mında!”
*
Üyle vaktı boldı endí
Alay kalk aşka beslendí.
Sofra bezlerí cayıla,
Tabak, fílcanlar sayıla.

Caşlar oyından bıkmaylar,
Sofraga eş aşıkmaylar;
Onlarnı ta’ kíşkeneler
Ketíp şakırıp keleler.

Kün-evelden azírlengen
Şıpman tolı zembíllerden
Şıgaralar apakaylar,
Maylı maylı kalakaylar!

Cantık, kírde, sarburmalar,
Köbeteler, kawurmalar,
Kızargan tawuklar… bol-bol,
Aşap pítírecek sen bol!

Aştan soñra kave de bar,
Tíryakiy bolatan kartlar;
Etmiy bolmazlar adetín:
Bírer kave, bírer letín!
*
Köp kalmadı kün batmaga,
Alem başladı kaytmaga;
Caşlar ístemese bíle,
Arabalar ep cegíle.

Tamam şímdí kaytacakta,
“Sawlıkman kal” aytacakta
Ta’ bek pítmiy tatlı sözler,
Yaşara bírtakım közler.

Bar ama er şiyníñ sonı!
Caşlar anlamaylar bonı:
Íster köp otır, íster az,
Maabetke toyım bolmaz…
Bírbírsíne komşı köyler
Sıra sıra tízíleler,
Sawlık aytıp oñga solga
Barabar şıgalar colga.

“- Sawlıkman kal Acíkerím!
- Sawlıkman bar, cancígerím!
- Endí künlerímíz cetse,
Kelecekke, kısmet etse!”…

Ehe, törem, kelecekke,
Alla bílír kaş şeşekke
Dewlet kuşı kelíp konar!
Cawşılarıñ ne íşí bar?

Bügün ayrı arabaman
Kelgen kaş kız, kaş delíkan
Belkí senege kím bílír,
Bír araba cegíp kelír!


KETME BALAM AYIPTIR

Anay kızına ayta:

Şaytan üyí, canım kızım, mektep degen egerek,
Aslı canım, kız balaga okuw-yazuw ne kerek?
Kalemge kâtka yazık, bír köpten köp tögerek,
Özíde tap Akmescit'te, köyímízge bek erek.

Bo yıl şonda ketme kızım, anaycıgıñ cılatıp,
Binlermen para masrap etíp, babañnın cebín suwaltıp.
Otır üyde, kur keryañnı ketenlerıñ agartıp,
Aytkanımdan şıkma balam kalkka yüzüm kızartıp.

Saga baksan sen okuwnı uşatasın söretke,
Cimnastik diy, saglamlık diy, tırmaşasın terekke.
Vazgeş balam, küníñní coytma bo kereksíz tílekke,
Bízler sení nışanladık bek zengín bír erekke.

Üstüñdekí kiygen urbañ bír marışke kaptanı,
Söret yasap keşíresín aynı yılnı aptanı.
(H)ak Tanrım! bızıldı da kızlarımız erímíz,
Yarın akret küní yoktır, bízím catar cerímíz.

Kız anasına cewap bere:

Ah... yesírlík devrínín kul kurbanı anayım,
Seníñ íşín cennemde otlarga men canayım.
Yanlışasız, aldanasız, kucır laplar aytasız,
Zemanení anlamaysız yüz yıl artka kaytasız.

Bezdíresíz sízler mení şo nışanlauw sözímen,
Menlígímní satacaksız üş beş nagış bezímen.
Eş bíríñíz karamaysız maga süygí közímen,
Ketme kızım deb aytasız aslı kímnıñ yüzímen?

Men ketermen ayt babamga, pötígím yok o alsın,
Bonday eskí bílgílerní cıyıp cebíne salsın.
Zemanení babam endí anlamalı bílmelí,
Síz anaylar nafle agızgan köz yaşların sílmelí.

Bílesíz mí anay, bíz ne künnerde yaşaymız,
Aksız yerge kul etíle, nafle kötek aşaymız.
Curtımıznıñ ötmegínden el ecnebí tok bola,
Bízlerdekí cígítlíkler bír sebepsíz cok bola.

Ömürímníñ son künneşík okıycakman anayım,
Men ketenní mektebímde tokıycakman anayım.
Bolsa mením nışan toyım mektep íşínde bolsın,
Bo turışım, gür genşlígím, bílgí ogrında solsın.

Okuw üşín beş kıtanı cayaw cürüp şıgarman,
Cayíllíkní, aksızlıknı temelínden cıgarman.
Anayşıgım okımaga ketecekmen ketecek,
Bo Kırım'nı bír top şeşek etecekmen etecek.
Yazgan: Hamdi Giray(bay) 1901-1930


Kirim

İsmail Bey Gaspıralı

Buna "Yeşil ada" derler, yüce maali Çatırdag,
Bunın bir tarafı çöldir, bir tarafı bagça bag.

Kelir suvlar yaylalardan, ne güzeldir boyları,
Altın aşlık tarlaları, kozuları koyları.

Öter kuşlar saba-akşam, olur yazda gülistan,
Er ne taraf göz idersen altın aşlık, bag-bostan

Pek güzeldir ab-avası, yay ve cay, cay ve yay,
Şeerlernin eskileri - Karasuv, Bagçasaray.

Dop-dolu edi halkımızla Yeşil ada bir zaman
Az degildi yurtumızda Manla-Batır, karaman.

Zeval keldi, yurt bozuldu, kaç ve köç aldav ile,
Gitti halklar, keldi yadlar başka al ve dil ile.

Unutmanız çocuklarım, Kırım sizin vatandır
Saip olunuz bu vatana çalışıp edep ile.



Not : tatarcadır (konuşulan dil)